Εορτολόγιο: Σήμερα, Παρασκευή 11 Απριλίου 2025, το εορτολόγιο τιμά τη μνήμη του Αγίου Αντύπα, του Ιερομάρτυρα.
Άγιος Αντίπας Επίσκοπος Περγάμου
Ο Άγιος Αντίπας έζησε κατά την περίοδο του αυτοκράτορα Δομιτιανού (81-96 μ.Χ.) και υπήρξε σύγχρονος των Αγίων Αποστόλων, από τους οποίους διδάχθηκε τη χριστιανική πίστη. Σύμφωνα με την παράδοση, σπούδασε στη διακεκριμένη ιατρική σχολή της Περγάμου και προσέφερε αφιλοκερδώς τις ιατρικές του υπηρεσίες, με ιδιαίτερη έμφαση στη θεραπεία του πόνου και των οδοντιατρικών προβλημάτων.
Μετά τον θάνατο του επισκόπου Γαΐου, γύρω στο 70 μ.Χ., χειροτονήθηκε επίσκοπος της Εκκλησίας της Περγάμου. Υπηρέτησε με ένθερμο ζήλο και αγωνιστικό πνεύμα, διακρινόμενος για την εξαιρετική αρετή του και τη φλογερή του πίστη. Πολλές χριστιανικές παραδόσεις πιστεύουν ότι ο Άγιος Αντίπας είναι ο Αντίπας που αναφέρεται στο Βιβλίο της Αποκάλυψης (2:13), όπου σημειώνεται: «Ξέρω πού κατοικείς: εκεί όπου είναι ο θρόνος του Σατανά. Και όμως κρατάς το όνομά μου και δεν αρνήθηκες την πίστη μου, ακόμη και στις ημέρες που ζούσε ο Αντίπας, ο μάρτυράς μου, ο πιστός μου, που σκοτώθηκε κοντά σας, εκεί όπου κατοικεί ο Σατανάς».
Σύμφωνα με την παράδοση, ο Απόστολος Ιωάννης τον χειροτόνησε επίσκοπο Περγάμου κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Δομιτιανού. Η παράδοση αναφέρει επίσης ότι ο Άγιος Αντίπας μαρτύρησε γύρω στο 92 μ.Χ., όταν ρίχθηκε σε πυρακτωμένο ομοίωμα ταύρου – μέσο βασανισμού και εκτέλεσης. Αυτό συνέβη επειδή εξέβαλε δαιμόνια, στα οποία πίστευε ο τοπικός πληθυσμός, και αρνήθηκε να απαρνηθεί την πίστη του και να λατρέψει τα είδωλα. Ακόμη και μέσα στο φοβερό μαρτύριό του, προσευχήθηκε θερμά, ιδιαίτερα για την ανακούφιση όσων υπέφεραν από πονόδοντο.
Στην Ακολουθία που συνέγραψε ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, ο Άγιος Αντίπας τιμάται ως «σωτήρας και ιατρός της οδονταλγίας» και «οδοντοσώστης», ενισχύοντας τη φήμη του ως προστάτη όσων υποφέρουν από οδοντιατρικούς πόνους.
Η παράδοση αναφέρει ότι το λάδι από τα λείψανα του Αγίου Αντίπα θεωρείται ιερό. Η θαυματουργική φήμη του Αγίου ως ιατρού και θεραπευτή οδοντικών παθήσεων τον καθιέρωσε ως προστάτη άγιο των Ελλήνων Ορθοδόξων οδοντιάτρων. Η επίσημη αναγνώρισή του ως προστάτη έγινε το 1966, έπειτα από πρόταση του αείμνηστου Ομότιμου Καθηγητή Στοματολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Ορέστη Λουρίδου. Ο Λουρίδης πρωτοστάτησε και στην ανέγερση του εντυπωσιακού βυζαντινού ναού του Αγίου, ο οποίος βρίσκεται στον περίβολο της Οδοντιατρικής Σχολής Αθηνών, στο Γουδί. Ο ναός, αφιερωμένος στον Άγιο Αντίπα, εγκαινιάστηκε στις 25 Μαΐου 1975. Στο εσωτερικό του φυλάσσεται μικρό τεμάχιο από το ιερό λείψανο, ενώ πλήθος πιστών συρρέει κάθε χρόνο για να τιμήσει τη μνήμη του κατά τον ετήσιο εορτασμό.
Ιερά λείψανα του Αγίου φυλάσσονται σε διάφορες ιερές μονές και ναούς, όπως: στη Μονή Διονυσίου του Αγίου Όρους (η δεξιά χείρα), στη Μονή Μεγίστης Λαύρας (η κάτω γνάθος), στην Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία Θήρας (η ωλένη της χειρός), στην Ιερά Μονή Παναχράντου Άνδρου και στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Αθανασίου Μυτιλήνης.
Εξαιρετικό καλλιτεχνικό ενδιαφέρον παρουσιάζει μια παλαιά εικόνα του Αγίου, που χρονολογείται στα τέλη του 13ου αιώνα και φυλάσσεται στη Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά. Αντίστοιχα, παλαιές εικόνες του Αγίου βρίσκονται στις Ιερές Μονές Διονυσίου και Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους, στη Μονή Σταυροβουνίου της Κύπρου, καθώς και στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, με μια εξ αυτών να χρονολογείται στο 1738.
Απολυτίκιον
Ἦχος α’. Τῆς ἐρήμου πολίτης
Μυροβλύτην τὸν θεῖον καὶ μαρτύρων τὸν σύναθλον, τὸν πανευκλεῆ ἱεράρχην καὶ Περγάμου τὸν πρόεδρον, τιμήσωμεν Ἀντίπαν οἱ πιστοί, ὡς τάχιστον καὶ μέγαν ἱατρόν, τῆς δεινῆς ὀδόντων νόσου, καὶ πρὸς αὐτὸν ἀπὸ ψυχῆς βοήσωμεν· Δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάματα.
