Σ’ένα μικρό διαμέρισμα της Νέας Υόρκης ο Ρόμπερτ Νταβιντιάν ανακάλυψε έναν θησαυρό.
Ένα σπάνιο κινηματογραφικό υλικό, ένα φιλμ 35 χιλιοστών, που είχε μείνει καλά κρυμμένο μέχρι το 2008.
Ρόμπερτ Νταβιντιάν: Τι αποτυπώνει το φιλμ που βρήκε.
Το φιλμ αποτυπώνει την καταστροφή της Σμύρνης. Είναι ένα κινηματογραφικό υλικό που ο παππούς του είχε τραβήξει στη Σμύρνη το 1922. Ο παππούς του Ρόμπερτ ήταν γεννημένος το 1895, είχε φοιτήσει στο Αμερικάνικο Κολέγιο στην Κόνια της Τουρκίας και αργότερα ήταν ο σκηνοθέτης του φιλμ, που γυρίστηκε στη Σμύρνη αμέσως μετά την μεγάλη καταστροφή της.
Δείτε το φιλμ που ανακάλυψε ο Νταβιντιάν:
Σαν σήμερα, 27 Αυγούστου 1922: Η καταστροφή της Σμύρνης – Η μέρα που έσβησε ο Ελληνισμός της Μικράς Ασίας
Η 27η Αυγούστου στην ιστορία – Οι Τούρκοι μπαίνουν στη Σμύρνη
Σαν σήμερα, στις 27 Αυγούστου του 1922, γράφτηκε μία από τις πλέον οδυνηρές και τραγικές σελίδες στην ιστορία του Ελληνισμού. Τα τελευταία ελληνικά στρατιωτικά τμήματα εγκατέλειψαν τη Σμύρνη, και λίγες ώρες αργότερα, η πόλη βρέθηκε υπό την κατοχή του τουρκικού στρατού. Αυτό που ακολούθησε ήταν ένας εφιάλτης: οι Τούρκοι πυρπόλησαν τη Σμύρνη και προχώρησαν σε σφαγές του ελληνικού πληθυσμού, μετατρέποντας την «πρωτεύουσα» του Μικρασιατικού Ελληνισμού σε ένα σωρό ερειπίων.
Το χρονικό της καταστροφής
Η ήττα του ελληνικού στρατού στο μικρασιατικό μέτωπο ήταν πλέον γεγονός, και η υποχώρηση ήταν άτακτη. Οι τουρκικές δυνάμεις, υπό την ηγεσία του Κεμάλ Ατατούρκ, προέλαυναν προς τη Σμύρνη, την πόλη όπου είχε αποβιβαστεί ο ελληνικός στρατός το 1919.
Στις 11 π.μ. της 27ης Αυγούστου, η εμπροσθοφυλακή του τουρκικού ιππικού εισήλθε στη Σμύρνη. Αργότερα, τις βραδινές ώρες, έφτασε και μια μεραρχία πεζικού. Η είσοδος του τουρκικού στρατού σηματοδότησε την αρχή των θηριωδιών. Οι Έλληνες, οι Αρμένιοι και άλλοι χριστιανικοί πληθυσμοί της πόλης βρέθηκαν στο έλεος του τουρκικού στρατού και του φανατισμένου όχλου.
Οι σφαγές ήταν ανελέητες. Χιλιάδες Έλληνες πολίτες δολοφονήθηκαν, ενώ οι περιουσίες τους λεηλατήθηκαν. Ανάμεσα στα θύματα ήταν και ο Μητροπολίτης Σμύρνης, Χρυσόστομος, μια εμβληματική μορφή της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας. Συνελήφθη, βασανίστηκε και δολοφονήθηκε με φρικτό τρόπο, αποτελώντας ένα σύμβολο του μαρτυρίου του ελληνικού λαού.
Η πύρινη κόλαση
Εκτός από τις σφαγές, οι Τούρκοι προχώρησαν και στον εμπρησμό της πόλης. Η πυρκαγιά, που ξεκίνησε στις 31 Αυγούστου, μεταδόθηκε με ιλιγγιώδεις ρυθμούς, με αποτέλεσμα να καταστραφεί ολοσχερώς η ελληνική και αρμενική συνοικία. Η φωτιά έκαιγε για μέρες, έως τις 3 Σεπτεμβρίου, μεταβάλλοντας το στολίδι της Ιωνίας σε ένα σωρό ερειπίων.
Εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες, κυρίως γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι, είχαν συγκεντρωθεί στην προκυμαία της Σμύρνης, περιμένοντας να διαφύγουν με τα συμμαχικά πλοία που βρίσκονταν στον κόλπο. Οι σκηνές που εκτυλίχθηκαν ήταν βιβλικές, με τον κόσμο να στριμώχνεται, να παλεύει για μια θέση σε ένα πλοίο, υπό τη σκιά των φλεγόμενων σπιτιών.
Η καταστροφή της Σμύρνης το 1922 αποτελεί το τραγικότερο γεγονός της Μικρασιατικής Εκστρατείας και το τέλος του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας, μιας περιοχής όπου οι Έλληνες ζούσαν για χιλιάδες χρόνια. Η ημέρα αυτή παραμένει μια ημέρα εθνικού πένθους και μνήμης. Υπενθυμίζει τον ξεριζωμό, τις απώλειες και την τραγωδία ενός λαού που αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τις πατρογονικές του εστίες.
Η 27η Αυγούστου 1922 είναι, λοιπόν, μια ημέρα που μας θυμίζει ότι η ιστορία μπορεί να είναι σκληρή, αλλά και ότι η μνήμη είναι απαραίτητη για να τιμάμε το παρελθόν και να χτίζουμε ένα καλύτερο μέλλον.
