Η συνολική αποτίµηση του µονοκλωνικού αντισώµατος λεκανεµάµπη στη µάχη µε το Αλτσχάιµερ είναι περισσότερο θετική παρά αρνητική, σύµφωνα µε τους επιστήµονες, αν και έχουν καταγραφεί παρενέργειες στο 30%-40% των ασθενών.
∆ύο φάρµακα κατά του Αλτσχάιµερ έχουν µέχρι στιγµής εγκριθεί στις ΗΠΑ, πριν από ένα χρόνο η λεκανεµάµπη και φέτος το καλοκαίρι η δονανεµάµπη. Τώρα έχουµε τα πρώτα νέα για τα αποτελέσµατα του µονοκλωνικού αντισώµατος λεκανεµάµπη στην πραγµατική ζωή. Ανακοινώθηκαν στο ελληνικό κοινό σε εκδήλωση της Ελληνικής Πρωτοβουλίας ενάντια στην Αλτσχάιµερ και του Ιδρύµατος Ελίζας και Βασίλη Γουλανδρή, από τον πρόεδρο της Πρωτοβουλίας, καθηγητή στο Johns Hopkins Κωνσταντίνο Λυκέτσο, διευθυντή του Τοµέα Ψυχιατρικής και Επιστηµών Συµπεριφοράς στο Bayview Medical Center. Το φάρµακο αφαιρεί από τον εγκέφαλο τις συγκεντρώσεις β-αµυλοειδούς, πεπτιδίου που ενοχοποιείται για την εµφάνιση του Αλτσχάιµερ. Οπως διαπιστώθηκε στις κλινικές δοκιµές, µέσα σε διάστηµα 18 µηνών είχε αφαιρεθεί σηµαντική ποσότητα αµυλοειδούς από τον εγκέφαλο ασθενών στους οποίους χορηγήθηκε η λεκανεµάµπη και παρατηρήθηκε σηµαντική επιβράδυνση στην κλινική επιδείνωση της νόσου. Ωστόσο ασθενείς, τουλάχιστον στο Johns Hopkins, όπου χορηγείται από τον Μάρτιο, δεν είδαν αισθητή βελτίωση στην καθηµερινότητά τους. Εξετάζεται η δυνατότητα ίασης εάν το σκεύασµα χορηγηθεί έγκαιρα, δηλαδή όταν το άτοµο δεν έχει ακόµη εκδηλώσει συµπτώµατα µολονότι έχει αρχίσει η συγκέντρωση αµυλοειδούς στον εγκέφαλό του.
Στο 30%-40% των ασθενών καταγράφονται παρενέργειες, συγκεκριµένα συσσώρευση υγρών και µικροαιµορραγίες στον εγκέφαλο που στους περισσότερους ασθενείς δεν γίνονται αντιληπτές, παρά µόνο σε ένα µικρό ποσοστό το οποίο εµφανίζει ζαλάδες, πονοκεφάλους, αστάθεια και άλλα νευρολογικά συµπτώµατα, οπότε η χορήγηση του φαρµάκου (ανά 15ήµερο ή µηνιαίως, ενδοφλεβίως) διακόπτεται προσωρινά ή οριστικά. Επίσης καταγράφηκαν θάνατοι ασθενών (1/1.000) που λάµβαναν αντιπηκτική αγωγή. Η συνολική αποτίµηση είναι περισσότερο θετική παρά αρνητική.
Το δεύτερο καλό νέο αφορά τη δυνατότητα, σήµερα, της έγκυρης διάγνωσης της νόσου µε απλή εξέταση αίµατος. Γι’ αυτό µίλησε στην ίδια εκδήλωση, ο συν-πρόεδρος της Πρωτοβουλίας Παναγιώτης Βλάµος, καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήµιο, διευθυντής του εργαστηρίου Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας. Στο πανεπιστήµιο ιδρύθηκε Κέντρο Αριστείας Ιατρικής Ακριβείας για την Ανοια, που ενσωµατώνει τις καλές πρακτικές που έχουν αναπτυχθεί στο Johns Hopkins, και όπου στήνεται µια εθνική υποδοµή µοριακής διαγνωστικής µε αιµατολογικούς βιοδείκτες. «Στο Κέντρο θα µπορούν να προσδιοριστούν σε δείγµατα αίµατος µε τον πλέον αξιόπιστο τρόπο οι βιοδείκτες της Αλτσχάιµερ», είπε ο κ. Βλάµος.
Ο κ. Λυκέτσος και ο Νίκος Σκαρµέας, καθηγητής Νευρολογίας στο ΕΚΠΑ και µέλος της Πρωτοβουλίας, εξήγησαν στο κοινό τη σηµασία των δύο καλών νέων. Χρόνια τώρα η διάγνωση της ήπιας γνωστικής έκπτωσης και της Αλτσχάιµερ γίνεται µε τον συνδυασµό ιατρικού ιστορικού και τεστ ερωτήσεων (MOCA), όπως και µε µαγνητική τοµογραφία εγκεφάλου. Σήµερα στις απεικονιστικές εξετάσεις έχουµε σηµαντικές εξελίξεις: η απεικόνιση αµυλοειδούς µε ΡΕΤ ανιχνεύει µε πολύ µεγαλύτερη ακρίβεια από τη µαγνητική τα εκφυλιστικά φαινόµενα στον εγκέφαλο, την εναπόθεση αµυλοειδούς στους νευρώνες και τις αλλοιώσεις των πρωτεϊνών tau που αλλάζουν σχήµα και δηµιουργούν κουβάρια µέσα στα κύτταρα. Οµως αµυλoειδές και tau εντοπίζονται πλέον και µε βιολογικές µετρήσεις, µε αναλύσεις εγκεφαλονωτιαίου υγρού που λαµβάνεται µε παρακέντηση από τη σπονδυλική στήλη, αλλά, όπως προαναφέραµε, και µε ανάλυση αίµατος, µέθοδο ακόµη απλούστερη, φθηνότερη και ανώδυνη. Σήµερα η µέτρηση στο αίµα του βιοδείκτη ptau217 ανιχνεύει µε ασφάλεια τη νόσο σε συµπτωµατικούς ασθενείς – και θεωρείται επανάσταση στη διάγνωση.
Πρέπει να σηµειώσουµε ότι τα µηχανήµατα ΡΕΤ για την απεικόνιση αµυλοειδούς έχουν έρθει στην Ελλάδα εδώ και λίγους µήνες, η εξέταση είναι ακόµη ακριβή και δεν αποζηµιώνεται από τα ασφαλιστικά ταµεία. Η εξέταση αίµατος για µέτρηση του βιοδείκτη ptau217 δεν συνταγογραφείται και δεν δικαιολογείται από τα ασφαλιστικά ταµεία. Το Κέντρο Αριστείας Ιατρικής Ακριβείας του Ιονίου Πανεπιστηµίου αναµένεται να ανοίξει τον δρόµο στην ευρεία δηµόσια χρήση της µεθόδου. Η λεκανεµάµπη εγκρίθηκε αρχικά στις ΗΠΑ και στη συνέχεια σε Ισραήλ, Κίνα, Κορέα, Ιαπωνία και Μ. Βρετανία. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός Φαρµάκων δεν το έχει εγκρίνει. Το κόστος της θεραπείας είναι υψηλό. Στις ΗΠΑ, σύµφωνα µε τον κ. Λυκέτσο, η χορήγηση του φαρµάκου και η ιατρική παρακολούθηση του ασθενούς κοστίζει περί τα 50.000 δολάρια τον χρόνο. Ο κ. Σκαρµέας ανέφερε µελέτη η οποία εκτιµά στα 5,5 εκατ. τα άτοµα στην Ευρώπη που θα µπορούσαν να χρησιµοποιήσουν τη λεκανεµάµπη. Με τιµές ΗΠΑ, το κόστος της θεραπείας θα απορροφούσε το 50% της συνολικής ευρωπαϊκής φαρµακευτικής δαπάνης. Εικάζεται ότι ούτε ο τελικός αριθµός των ασθενών στους οποίους θα χορηγηθεί θα είναι τόσο µεγάλος, ούτε η τιµή του σκευάσµατος τόσο υψηλή στην Ευρώπη. Για την αποτελεσµατικότητα της δονανεµάµπης στην πραγµατική ζωή δεν υπάρχουν ακόµη εκτιµήσεις. ∆εν έχει εγκριθεί µέχρι στιγµής σε άλλη χώρα πλην των ΗΠΑ.
«Σήµερα µπορούν να γίνουν πολλά στον τοµέα της φροντίδας για τα άτοµα µε άνοια, ενώ η πρόληψη της νόσου είναι εφικτή», είπαν ο κ. Νότης Παρασκευόπουλος, αντιπρόεδρος της Πρωτοβουλίας και η ψυχολόγος Μαρία–λαµπρινή Κούλα, επιστηµονική υπεύθυνη του κέντρου ηµέρας Ανοιας Ιωαννίνων. «Θέλω να στείλω ένα µήνυµα ελπίδας. Προοδεύουµε στην κατανόηση της νόσου, τη διάγνωση, τη θεραπεία και τη φροντίδα των πασχόντων», κατέληξε ο κ. Λυκέτσος.
