Ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου θα αποτελεί πάντοτε το ιερό δισκοπότηρο της αρχαιότητας, με τις επιμέρους ανακαλύψεις να φέρνουν… κινητικότητα ανάμεσα στους ειδικούς, με αποκαλύψεις ακόμη και για μεταφορά του.
Όπως ανέφερε προ ετών το sansimera.gr, ενώπιον μίας πολύ μεγάλης αρχαιολογικής ανακάλυψης, της μεγαλύτερης όλων των εποχών για την Ελλάδα, αλλά και όλο τον κόσμο της αρχαιολογίας, βρίσκονται οι αρχαιολόγοι στην Αμφίπολη Σερρών.
Η ανεύρεση ενός τάφου που όμοιο του δεν έχει συναντήσει η αρχαιολογική σκαπάνη έχει σημάνει συναγερμό και ταυτόχρονα έχει πυροδοτήσει σειρά συζητήσεων για το εάν αυτό που σταδιακά βλέπει το φως της ημέρας δεν είναι ένας τάφος κάποιου σημαίνοντος προσώπου, όπως ας πούμε της Ρωξάνης και του γιού της με το Μ.Αλέξανδρο, αλλά ο τάφος του ίδιου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Η αλήθεια για τον τύμβο που βρέθηκε
Οι πληροφορίες είναι πραγματικά συγκλονιστικές: Ο τάφος έχει περίμετρο 498 μέτρα, σχεδόν δέκα φορές μεγαλύτερος από τον τάφο του Βασιλιά Φιλίππου στη Βεργίνα, παραπέμποντας σε δημιούργημα που θα κατασκευαζόταν μόνο για έναν Βασιλιά.
Εξωτερικά έχει επενδυθεί με μάρμαρο αρίστης ποιότητας, λαξευμένο με τέτοιο τρόπο που ακόμα και σήμερα προκαλεί δέος, τόσο η αρμονία όσο και η τελειότητα της εργασίας, με δεδομένα μάλιστα τα εργαλεία που είχαν στη διάθεσή τους εκείνη την εποχή.
Ο τάφος έχει θολωτό – πυραμιδωτό σχήμα, στη δε κορυφή του ήταν τοποθετημένο κατά μία προσέγγιση ο γνωστός σε όλους «Λέων της Αμφίπολης», ο οποίος είχε ανευρεθεί από Έλληνες στρατιώτες το 1912 και οι Άγγλοι (ποιοί άλλοι;) είχαν αποπειραθεί να το μεταφέρουν – κλέβοντάς το – στην Αγγλία το 1916. Άλλωστε το λιοντάρι είναι το χαρακτηριστικότερο σύμβολο του Μακεδονικού Βασιλείου.
«Τον βρήκαν μέσα στον τάφο, 45 χρόνια μετά είναι αλήθεια…» – Στο φως η απάντηση για το πού θάφτηκε ο Μέγας Αλέξανδρος
Ο Μέγας Αλέξανδρος αποτέλεσε ίσως τη σπουδαιότερη μορφή της ανθρωπότητας, με τους αρχαιολόγους να κινούν… γη και ουρανό για τον τάφο του, αναζητώντας κάθε σπιθαμή στις πιθανές περιοχές, όπου μπορεί να βρίσκεται.
Αναφορικά με τις ανασκαφές, μια ιδιαίτερη ιστορία είχε να μοιραστεί ο Χρήστος Καφάσης, που απαντά μέσα από το kozan.gr σε σημαντικά ερωτήματα. Ένα από αυτά αφορά, φυσικά, και τον νεκρό που βρίσκεται στη βασιλική χρυσελεφάντινη νεκρική κλίνη στη Βεργίνα, μετά τη σπουδαία ανακάλυψη πριν από 46 χρόνια.
Η μαρτυρία για τις ανασκαφές της Βεργίνας
8 Νοεμβρίου 1977, ακριβώς 45 χρόνια πριν, καταγράφεται μία από τις πιο ένδοξες ημέρες της ελληνικής και όχι μόνο αρχαιολογίας και ιστορίας. Ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος ανακαλύπτει στη Βεργίνα τους Βασιλικούς Τάφους της αρχαίας νεκρόπολης των Αιγών. Η ανασκαφική προσπάθεια του Ανδρόνικου είχε αρχίσει στις 30 Αυγούστου. Μια μέρα του Οκτωβρίου η αρχαιολογική σκαπάνη κτύπησε πάνω σε έναν τάφο. Κάτω από δύσκολες ανασκαφικές συνθήκες στον χώρο εκείνο αποκαλύφθηκε τελικά ένας μακεδονικός τάφος με καμάρα και δίπλα ένας μικρότερος που μάλλον ήταν οίκημα. Η ανασκαφή προχώρησε λίγα μέτρα παραπέρα οπότε αποκαλύφθηκε η είσοδος του μεγάλου τάφου.
Ο τρόπος με τον οποίο περιγράφει ο ίδιος ο Ανδρόνικος την ανασκαφή είναι εντυπωσιακός. « Συνέχισα το σκάψιμο και σε λίγο ήμουν βέβαιος. Η πέτρα του δυτικού τοίχου ήταν στη θέση της, απείραχτη, στέρια. Είναι ασύλητος! Είναι κλειστός! Ήμουν ευτυχισμένος βαθιά. Είχα λοιπόν βρει τον πρώτο ασύλητο μακεδονικό τάφο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμουν για τίποτε άλλο. Τη νύχτα αυτή – όπως και όλες τις επόμενες – στάθηκε αδύνατο να κοιμηθώ περισσότερο από δυο τρεις ώρες. Γύρω στις 12, τα μεσάνυχτα, πήρα το αυτοκίνητο και πήγα να βεβαιωθώ αν οι φύλακες ήταν στη θέση τους. Το ίδιο έγινε και στις 2 και στις 5 το πρωί. Οπωσδήποτε, συλλογιζόμουν, μέσα στη σαρκοφάγο πρέπει να κρύβεται μια ωραία έκπληξη».
«Η μόνη δυσκολία που συναντήσαμε ήταν πως την ώρα που ανασηκώναμε το κάλυμμα, είδαμε καθαρά πια το περιεχόμενο και έπρεπε να μπορέσουμε να κρατήσουμε την ψυχραιμία μας και να συνεχίσουμε τη δουλειά μας, μόλο που τα μάτια μας είχαν θαμπωθεί απ’ αυτό που βλέπαμε και η καρδιά μας πήγαινε να σπάσει από συγκίνηση. Μέσα στη σαρκοφάγο υπήρχε μια ολόχρυση λάρνακα. Επάνω στο κάλυμμά της ένα επιβλητικό ανάγλυφο αστέρι με δεκάξι ακτίνες, και στο κέντρο του ένας ρόδακας. Με πολλή προσοχή και περισσότερη συγκίνηση ανασήκωσα το κάλυμμα με το αστέρι πιάνοντάς το από τις δυο γωνίες της μπροστινής πλευράς».
«Όλοι μας περιμέναμε να δούμε μέσα σ’ αυτήν τα καμένα οστά του νεκρού. Όμως αυτό που αντικρίσαμε στο άνοιγμά της μας έκοψε για μια ακόμη φορά την ανάσα, θάμπωσε τα μάτια μας και μας πλημμύρισε δέος: πραγματικά μέσα στη λάρνακα υπήρχαν τα καμένα οστά. Αλλά το πιο απροσδόκητο θέαμα το έδινε ένα ολόχρυσο στεφάνι από φύλλα και καρπούς βελανιδιάς που ήταν διπλωμένο και τοποθετημένο πάνω στα οστά. Ποτέ δεν είχα φανταστεί τέτοια ασύλληπτη εικόνα. Νομίζω πως δεν έχω δοκιμάσει ποτέ στη ζωή μου τέτοια αναστάτωση, ούτε και θα δοκιμάσω ποτέ άλλοτε».
Στις 25 Νοεμβρίου 1977 στο κατάμεστο κεντρικό αμφιθέατρο της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, παρουσία υπουργών, νομαρχών, δημάρχων, δημοσιογράφων, φοιτητών και διαπρεπών Ελλήνων και ξένων επιστημόνων, χτυπώντας συγκινημένος και ενθουσιασμένος τη γροθιά του στο αναλόγιο της έδρας, ο καθηγητής Αρχαιολογίας Μανόλης Ανδρόνικος έκανε την παρακάτω ανακοίνωση: «NΑΙ, πιστεύω ακράδαντα πια ότι ο νεκρός του τάφου της Βεργίνας, είναι ο Φίλιππος Β’, πατέρας του Μεγαλέξανδρου». Τη στιγμή εκείνη δεν μπορούσε να φανταστεί πως η δήλωση αυτή θα τον στοίχειωνε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Πίσω στο 1936 ο Μανόλης Ανδρόνικος μπαίνει στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης όπου προσωπικότητες όπως αυτή του καθηγητή Κωνσταντίνου Ρωμαίου, του κίνησαν σε πρώτο στάδιο το αρχαιολογικό του ενδιαφέρον. Ενώ ήταν φοιτητής, ο Ανδρόνικος εργάστηκε σαν βοηθός δίπλα στον Ρωμαίο στην ανασκαφή της Βεργίνας. Μεσολαβεί ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος και το 1954 με το ενδιαφέρον του για την Βεργίνα να παραμένει ακόμη ζωντανό, αποφασίζει να φύγει για την Οξφόρδη προκειμένου να μετεκπαιδευθεί στη σημαντικότερη αρχαιολογική σχολή του κόσμου και δίπλα στο μεγαλύτερο αρχαιολόγο της εποχής, τον Σερ Τζον Μπίζλι (Sir John D. Beazley). Ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό του ένα χρόνο αργότερα, το 1955. Το 1957 ανακηρύσσεται υφηγητής της Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με τη διατριβή «Λακωνικά ανάγλυφα». Το 1961 εκλέγεται έκτακτος καθηγητής της Β΄ έδρας Αρχαιολογίας και το 1964 τακτικός καθηγητής στην ίδια έδρα.
Τη συνέχεια την περιέγραψα παραπάνω. Από εδώ και πέρα ότι αναφέρω αποτελεί μια προφορική και μόνο μαρτυρία, αποτέλεσμα όσων άκουσα και συζήτησα για το θέμα αυτό κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στη Οξφόρδη.
Στις 8 Ιουνίου του 2002, βρέθηκα στο Ριφόρμ Κλαμπ έπειτα από πρόσκληση του εκλεκτού μου φίλου λόρδου Μπέλοφ με τον οποίο μοιραζόμουν την αγάπη για το μποξ, προκειμένου να δούμε το θρυλικό αγώνα ανάμεσα στον Αμερικανό Μάικ Τάισον και τον Βρετανό Λένοξ Λιούις. Ο Λιούις αγωνίστηκε έξυπνα και στον 8ο γύρο ξάπλωσε τον Τάισον, πανηγυρίζοντας μια τεράστια νίκη. Η χαρά του Μπέλοφ ήταν απερίγραπτη. Δεν ήταν μόνο φίλαθλος του μποξ αλλά και προσωπικός φίλος του Λιούις. Παρήγγειλε ένα μπουκάλι Macallan 25 Year Old Sherry Oak και συνέχισε να πανηγυρίζει σαν μικρό παιδί που κέρδισε η ομάδα του. Γυρνώντας προς το μέρος μου αναφώνησε: «Drink old sport!».
Την τελευταία φορά που είχα ακούσει τη φράση «old sport» ήταν το 2013, όταν είδα την ταινία «The Great Gatsby» με τον Ντι Κάμπριο στο ρόλο του «Μεγάλου Γκάτσμπυ».
«Τι σθένος» μου είπε κάποια στιγμή αναφερόμενος στο Λιούις. «Ξέρετε εσείς οι Έλληνες τι σημαίνει σθένος» συνέχισε, αν και μερικές φορές είπε «τὸ τῆς ἀνάγκης ἔστ᾽ ἀδήριτον σθένος». Θαύμασα τα άψογα αρχαία ελληνικά αλλά και την επιλογή του συγκεκριμένου στίχου από τον «Προμηθέα Δεσμώτη». «Τι εννοείτε;» τον ρώτησα. «Ποιος είναι θαμμένος στη Βεργίνα;» με ρώτησε κοιτάζοντας με μέσα στα μάτια! «Ο Φίλλιπος ο Μακεδών» του απάντησα. «Wrong old sport!» μου ανταπάντησε και θα έπαιρνα όρκο πως ήταν πιωμένος από τον τρόπο που με κοιτούσε αν δεν ήξερα πως μόλις είχαμε γεμίσει τα ποτήρια μας για δεύτερη φορά. «Ο Αλέξανδρος είναι θαμμένος εκεί» συνέχισε, «αλλά δεν βρήκατε ακόμη το σθένος να το πείτε στον κόσμο όλο!».
Είχα θυμώσει παρά εντυπωσιαστεί από τον τρόπο του, που δεν θύμιζε πια σε τίποτα τους Οξφορδιανούς τρόπους συμπεριφοράς. «Συγνώμη λόρδε μου» του είπα, «αλλά από όσο ξέρω, ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας του πανεπιστημίου της Οξφόρδης το 1986 για την ανακάλυψη του τάφου του Φιλίππου και όχι του Αλεξάνδρου. Έτσι δεν είναι;». «Σωστά», μου είπε «αλλά μη νομίζεις πως δεν είχε τις αμφιβολίες του». «Τι εννοείτε;» τον ρώτησα γεμάτος απορία τη φορά αυτή. «Μετά την τελετή αναγόρευσής του ως επιτίμου διδάκτορα του πανεπιστημίου» συνέχισε, «ακολούθησε δείπνο προς τιμήν του. Στο δείπνο αυτό, πολλοί από τους καθηγητές της αρχαιολογικής σχολής της Οξφόρδης άρχισαν με το γνωστό αγγλικό χιούμορ να τον πειράζουν λέγοντας του όμως στα σοβαρά πως θα έπρεπε κάποια στιγμή να ανακοινώσει πως έκανε λάθος και πως στη Βεργίνα είναι θαμμένος ο Αλέξανδρος και όχι ο Φίλιππος. Ο Ανδρόνικος θύμωσε και η κουβέντα τελείωσε εκεί. Όσοι όμως τον γνώριζαν διέκριναν στο βλέμμα του όχι μόνο το θυμό, αλλά και την αμφιβολία».
Η κουβέντα μου με τον λόρδο Μπέλοφ για τον νεκρό της Βεργίνας σταμάτησε και αυτή εκεί και δεν επαναλήφθηκε ποτέ ξανά. Το 2019, 40 χρόνια μετά τη μεγάλη ανακάλυψη, ήρθε η Αρβελέρ να ταράξει τη φορά αυτή όχι μόνο το ύπνο του Βασιλιά της Μακεδονίας, αλλά και του ίδιου του Ανδρόνικου ο οποίος είχε πεθάνει το 1992, υποστηρίζοντας πως ο νεκρός που εκείτετο στη βασιλική χρυσελεφάντινη νεκρική κλίνη ήταν ο Αλέξανδρος.
