Όταν δεν υπάρχει διαθήκη, ο νόμος έχει τον τελευταίο λόγο.
Συγκεκριμένα, σε περιπτώσεις θανάτου χωρίς διαθήκη, η περιουσία του εκλιπόντος δεν μένει «ορφανή», αλλά μοιράζεται βάσει συγκεκριμένων κανόνων που προβλέπει ο Αστικός Κώδικας. Οι συγγενείς καλούνται να αποφασίσουν αν θα αποδεχθούν ή θα αποποιηθούν την κληρονομιά, ανάλογα με τη σειρά ή αλλιώς την «τάξη» στην οποία ανήκουν. Ο δικηγόρος Γιώργος Νικολακόπουλος εξηγεί στα «ΝΕΑ» ποιοι κληρονομούν πρώτοι, ποιοι ακολουθούν και πότε το Δημόσιο αποκτά δικαιώματα επί της περιουσίας.
«Σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα, όταν ο θανών δεν έχει αφήσει διαθήκη, οι κληρονόμοι του λέγονται “εξ αδιαθέτου κληρονόμοι” και αρχικά (πρώτη τάξη) είναι τα τέκνα του και ο/η σύζυγός του. Ο σύζυγος κληρονομεί το 1/4 της κληρονομίας και τα παιδιά τα 3/4. Με την τροποποίηση του κληρονομικού δικαίου, ο σύζυγος θα κληρονομεί πλέον το 1/3».
«Αν δεν υπάρχουν τέκνα», συνεχίζει ο κ. Νικολακόπουλος, «κληρονομούν τα αδέλφια και οι γονείς του θανόντος (δεύτερη τάξη). Σε αυτή τη δεύτερη τάξη, ο σύζυγος κληρονομεί το 1/2 της περιουσίας». «Στη συνέχεια έχουμε ως κληρονόμους τους παππούδες και τις γιαγιάδες του κληρονομουμένου, τους προπαππούδες και τις προγιαγιάδες και φτάνουμε έως τους θείους και τα πρώτα ξαδέρφια», εξηγεί.
«Στην πέμπτη τάξη ο σύζυγος παίρνει όλη την περιουσία, δηλαδή ο σύζυγος είναι ο αποκλειστικός κληρονόμος όταν δεν υπάρχουν κληρονόμοι των προηγούμενων τάξεων», προσθέτει ο δικηγόρος. «Τέλος, στην έκτη τάξη όλη η περιουσία πηγαίνει στο Δημόσιο», καταλήγει ο κ. Νικολακόπουλος.
Αποποίηση κληρονομιάς: Τι πρέπει να ξέρουν οι κληρονόμοι
Όπως εξηγεί ο κ. Νικολακόπουλος, «ο κληρονόμος που δεν επιθυμεί να λάβει την κληρονομιά, για παράδειγμα επειδή περιλαμβάνει χρέη, οφείλει να προχωρήσει στη δήλωση αποποίησης ενώπιον του Πρωτοδικείου του τόπου της τελευταίας κατοικίας του θανόντος, εντός προθεσμίας τεσσάρων μηνών από το θάνατο ή τη γνώση αυτού και την επαγωγή της κληρονομιάς».
«Η σημαντική αλλαγή είναι ότι η δήλωση αποποίησης μπορεί πλέον να γίνει και ηλεκτρονικά, μέσω της πλατφόρμας gov.gr, με χρήση ψηφιακής υπογραφής», σημειώνει. Ο ίδιος τονίζει ότι εξακολουθεί να ισχύει η σιωπηρή αποδοχή της κληρονομιάς, δηλαδή η αποδοχή της κληρονομιάς σε περίπτωση που δεν πραγματοποιηθεί εμπρόθεσμα η αποποίηση.
Ωστόσο, όπως εξηγεί ο κ. Νικολακόπουλος, η τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου μειώνει τις αρνητικές συνέπειες: «Ο κληρονόμος δεν κινδυνεύει πλέον να χάσει την προσωπική του περιουσία από τα χρέη του θανόντος, αλλά μόνο αυτά που κληρονόμησε».
Τέλος, σύμφωνα με τον δικηγόρο, η αποποίηση δεν είναι απαραίτητο να γίνει με τη συνδρομή δικηγόρου. Παρά ταύτα, η νομική συμβολή κρίνεται χρήσιμη, κυρίως όταν δεν είναι πλήρως γνωστή η περιουσιακή κατάσταση του κληρονομούμενου. Οι βασικοί τρόποι για να απαλλαγούν οι κληρονόμοι από τα χρέη της κληρονομιαίας περιουσίας χωρίς να χάσουν τα ακίνητά τους, της κληρονομιάς και τα δικά τους, είναι οι εξής:
- Η ρύθμιση των οφειλών απευθείας με τους δανειστές. Δηλαδή διαπραγματεύσεις και συμβιβαστική επίλυση με διακανονισμό του χρεωστικού υπολοίπου που προέρχεται από τις τράπεζες, τα funds, την Εφορία, τα Ασφαλιστικά Ταμεία, τους Ιδιώτες κ.α.
- Η αξιοποίηση του Εξωδικαστικού Μηχανισμού (εφόσον συντρέχουν οι προβλεπόμενες προϋποθέσεις).
- Η δικαστική οδός, ώστε να προστατευτούν τα ακίνητα και να αφαιρεθούν, από τα χρέη της κληρονομίας, τυχόν μη νόμιμες χρεώσεις και πιθανόν και παραγεγραμμένες οφειλές.
Η επικείμενη μεταρρύθμιση, σύμφωνα με πληροφορίες, θα στοχεύει στην ενίσχυση της ασφάλειας δικαίου και στη διευκόλυνση των πολιτών να διαχειρίζονται γρήγορα και αποτελεσματικά τις υποθέσεις κληρονομιάς, ειδικά όταν εμπλέκονται χρέη.
