Η αμυγδαλόμορφη απιδέα, γνωστή επίσης ως γκορτσιά, ανήκει στο γένος των αχλαδιών, αντιπροσωπευτικό είδος της τάξης των ροδοειδών, και κυρίως ευρύτερα εξαπλώνεται στη Νότια Ευρώπη.
Πρόκειται για ένα δέντρο που χαρακτηρίζεται από την αμυγδαλόμορφη μορφή των καρπών του. Εκτός από την ομορφιά του, αυτό το δέντρο προσφέρει πληθώρα οφελών για την υγεία μας.
Γκορτσιά: Πώς να ξεχωρίσουμε το δέντρο
Η γκορτσιά είναι φυλλοβόλο δέντρο, με φύλλα μακριά σε σχήμα λόγχης. Το σύνηθες ύψος του φυτού είναι 3-5 μέτρα και φτάνει μέχρι τα 10 μ. Ανθίζει τον Μάρτιο με Απρίλιο με λευκά λουλούδια κατά κορύμβους, λίγο πριν ή ταυτόχρονα με το μεγάλωμα των φύλλων. Οι καρποί της είναι μικροί, σε σχήμα σφαιρικό.
Ο καρπός της είναι μικρός και σφαιρικός, με διάμετρο περίπου 2 – 3 εκατοστά, πράσινος και στυφός όταν είναι άγουρος. Όταν ωριμάζει παίρνει το καστανοκίτρινο χρώμα και είναι πιο γλυκός. Φυτρώνει συνήθως σε υψόμετρο μέχρι 1500 μέτρων.
Να αναφέρουμε πως το δέντρο αυτοφύεται κι ευδοκιμεί σε όλα τα βουνά και τις ρεματιές του Γέρμα Καστοριάς. Οι κάτοικοι τού εν λόγω χωριού αγαπούν ιδιαίτερα τους εύγευστους καρπούς του, τα λεγόμενα αγριόγκορτσα ή απλώς γκόρτσα.
Γκορτσιά: Το γλυκύτατο πετιμέζι από τους καρπούς
Παλαιότερα, πριν το έτος 1960, όλοι σχεδόν οι Γερμανιώτες μετέβαιναν κατά τον μήνα Οκτώβριο στις τοποθεσίες όπου υπήρχαν αγριογκορτσιές και μάζευαν σε μεγάλα τσουβάλια τα ώριμα γκόρτσα τους. Τα εκλεκτότερα απ’ αυτά τα μετέφεραν στο σπίτι και παρασκεύαζαν γλυκύτατο πετιμέζι, ενώ τα υπόλοιπα τα έριχναν ως ζωοτροφή στους οικόσιτους χοίρους τους.
Το αναφερόμενο πετιμέζι το παρασκεύαζαν ως εξής: Έριχναν τα γκόρτσα μέσα σε ένα μεγάλο κακάβι (χάλκινο καζάνι) και τα έβραζαν με νερό επί αρκετή ώρα, έως ότου μετατραπούν σε παχύρευστο πολτό.
Κατόπιν στράγγιζαν τον εν λόγω πολτό, μάζευαν το σιρόπι του, έριχναν σ’ αυτό μία μικρή ποσότητα «κασταλαγής» και το συγκέντρωναν σε κιούπια (πήλινα δοχεία). Την επόμενη ημέρα έβγαζαν από τα κιούπια το σιρόπι, χωρίς την κατακαθισμένη στάχτη, και το έβραζαν μέχρι να γίνει παχύρρευστο πετιμέζι. Μ’ αυτό το πετιμέζι και με κομμάτια κυδωνιού και μήλου έφτιαχναν υπέροχα γλυκά κουταλιού.
Έφτιαχναν επίσης με το πετιμέζι και μ’ αλεύρι νόστιμες μουστόπιτες, ενώ με ψίχα καρυδιού παρασκεύαζαν εξαιρετικά σουτζούκια, που τα έτρωγαν αργότερα τα μικρά παιδιά τους, όταν έπεφτε το πρώτο χιόνι στο βουνό Μουρίκι.
Γκορτσιά: Τα οφέλη των καρπών του δέντρου
Την γκορτσιά μας θα τη συναντήσουμε και με πολλά ακόμη ονόματα, όπως γκοριτσιά, αμπουρτζιά, αγριαπιδιά, αγκαθιά κ.λ.π. Η γκορτσιά και τα άλλα είδη της αχλαδιάς είναι γνωστά από την αρχαιότητα. Ίσως είναι η όγχνη του Ομήρου ή η άπιος του Θεόφραστου.
Όπως γνωρίζουν πολλοί γεωργοί και οπωροκαλλιεργητές, η γκορτσιά μπορεί να εμβολιαστεί και να μας δώσει μια ήμερη αχλαδιά, αρκετά ανθεκτική στις ασθένειες. Ήδη στο βουνό μας πολλοί μερακλήδες έχουν εμβολιάσει αρκετές γκορτσιές και έτσι ο περιπατητής μπορεί το κλοκαίρι να απολαύσει τους χυμώδεις καρπούς τους.
Η γκορτσιά χάρη στα πολλά οξέα και άλλες χημικές ουσίες που περιέχει δεν αποτελεί μόνο θρεπτική τροφή, αλλά οι καρποί της έχουν και φαρμακευτικές ιδιότητες και βοηθούν στη θεραπεία παθήσεων του πεπτικού και του αναπνευστικού συστήματος.
Κατά της διάρροιας, είναι αντισπασμωδικό και ευεργετικό στις παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος και την δυσμηνόρροια.
